Zorginstanties vrezen voor zorginfarct per 1 januari 2025

Nagenoeg alle zorginstanties vrezen voor een zorginfarct omdat ze na 1 januari geen zelfstandigen meer mogen inhuren. Onder meer in de thuiszorg, gehandicaptenzorg, bij ggz-instellingen en bij ziekenhuizen worden problemen verwacht, blijkt uit een enquête onder 271 zorgorganisaties. Zo is er na januari een tekort aan anesthesiemedewerkers en operatieassistenten.

De zorgorganisaties, verenigd in de Brancheorganisaties Zorg (BoZ) hebben een brandbrief aan de vaste Kamercommissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport gestuurd. Afschaling, leegstand of sluiting van afdelingen en diensten dreigt, staat daarin.

Geen boetes

Vanaf 1 januari gaat de fiscus handhaven op zzp'ers die hetzelfde werk doen als iemand in loondienst, zogenoemde schijnzelfstandigheid. De zorgorganisaties willen dat zzp'ers in uitzonderingssituaties, bijvoorbeeld bij ziekte, piekdrukte of specifiek werk, ingezet kunnen blijven worden. Ook willen ze dat er geen boetes of naheffingen worden opgelegd aan zorginstellingen die hun best doen om het zzp-beleid te herzien.

Uit de enquêtes blijkt dat er onder meer bij avonddiensten en nachtdiensten een personeelstekort wordt verwacht, zegt Theo van Uum, voorzitter van het BoZ-directeurenoverleg.

Tachtig procent van de zorginstellingen verwacht problemen. Het gaat onder meer om verpleegkundigen, verzorgden, wijkverpleging, anesthesiemedewerkers, operatieassistenten, longfunctieanalisten, begeleiders complexe zorg, personeel in de gehandicaptenzorg, artsen in de ouderenzorg en psychiaters bij de GGZ, aldus de enquête.

Aanmeldstop

Gisteren werd al bekend dat GGZ Rivierduinen in Leiden tot april 2025 een aanmeldpauze en intakestop instelt door handhaving van de wet DBA. Hierdoor is een tekort aan psychiaters ontstaan. Patiënten moeten dus langer wachten op behandeling. 

Dat soort situaties zullen vaker ontstaan, verwacht de BoZ-voorzitter. De zorginstellingen in verschillende sectoren hebben de zzp'ers vaak al een baan in loondienst aangeboden, maar veel zelfstandigen gaan daar niet op in. 

Niet in loondienst

"Als zelfstandigen mogen ze hun diensten bepalen, vaak op gunstigere uren en het is financieel vaak ook gunstiger", aldus Van Uum, die eerder jaren bij het ministerie van Volksgezondheid werkte en zich daar onder meer bezighield met politiek gevoelige dossiers.

Driekwart van de zorgorganisaties zegt dat ze de uitval van zzp'ers niet op kunnen vangen met het vaste personeel, omdat er al personeelstekorten zijn en de werkdruk hoog is.

Detacheringsbureaus en uitzendbureaus lijken te profiteren van de situatie. Daarmee kunnen zelfstandigen een deel van hun vrijheid houden en vaak ook tegen hogere lonen. De zorg wordt daardoor wel duurder.

Stijgende kosten

Het gaat om loonkosten, commissiekosten voor de tussenpersonen maar ook om btw. Zorginstellingen zijn vrijgesteld van de btw-plicht (21 procent), zolang ze geen winstoogmerk hebben. Detacheringsbureau willen wel winst maken, en vallen dus niet onder die vrijstelling.

"Dat is geld dat uit de zorg wegvloeit ten koste van patiënten. We willen dat die btw die naar de fiscus gaat, terugvloeit naar de zorgsector", zegt Van Uum.

Ook wil hij graag dat de Belastingdienst zich bij de controles, naheffingen en boetes ook gaat richten op de zzp'ers zelf en niet alleen op hun opdrachtgevers. 

Voorbereiding sinds de zomer

Het is al meer dan een jaar bekend dat de fiscus gaat handhaven. Hadden zorgorganisaties zich niet beter moeten voorbereiden? Nee, aldus van Uum. "Zorgorganisaties zijn hier al sinds de zomer druk mee bezig. Maar het wordt lastig als zzp'ers niet in dienst willen komen."

Dit probleem speelt ook buiten de zorg. Zzp'ers en opdrachtgevers staan soms recht tegenover elkaar. Zzp'ers hopen dat door hun poot stijf te houden, ze bij gebrek aan personeel alsnog ingehuurd worden. Zorgorganisaties hopen op hun beurt door ze niet meer in te roosteren, dat zelfstandigen alsnog in dienst komen. 

Chicken game

"Een chicken game", verwijst Van Uum naar de speltheorie waarbij twee auto's op elkaar afrijden. "Wie wijkt er het eerst uit? Intussen zijn patiënten en cliënten de dupe want dit leidt tot afschaling van de zorg."

De vaste Kamercommissie van Volksgezondheid vergadert pas op 19 december weer, daarna volgt het kerstreces. Maar de zorginstellingen maken nu de roosters voor januari al. Er is dus eigenlijk geen speelruimte. "Het komt aan op de laatste weken", geeft Van Uum aan. "Maar we hopen op een oplossing."